Γράφοντας για την «πρωτογενή παράγωγή» πολλοί Έλληνες θαρρούν πως μιλούμε για κάτι μακρινό, που αφορά κάποιους άλλους, όχι τους ίδιους. Κάποιοι άλλοι, άγνωστοι και απρόσωποι, βρώμικοι και λεροί, είναι οι κουβαλητές των ανθρώπων της πόλης, επιφορτισμένοι να τους ταΐζουν, να τους κρατούν ζωντανούς και υγιείς, για να τριγυρνούν στα εστιατόρια και να καταβροχθίζουν τον κόπο τους.
Αναρωτιέμαι, πότε αισθάνθηκε κανείς ευγνωμοσύνη για το δέντρο που τον σκιάζει, το χώμα που τον στηρίζει, το γάβγισμα του σκύλου που τον φυλά και τον συντροφεύει, ένα κομμάτι ψωμί, μια ειλικρινή πράξη καλοσύνης;
Όλα συνδέονται με όλα.
Καθώς ο σύγχρονος κόσμος στριφογυρίζει άναρχα, ας κάνουμε μια στάση σε ένα γεγονός της Ιστορίας. Διάλεξα να το μεταφέρω εδώ γιατί φανερώνει πως σε περιστάσεις ακραίες όπως είναι η συνάντηση με τον θάνατο, οι άνθρωποι αναζητούν και πιάνονται από την ουσία, και εκτιμούν τα πραγματικά σημαντικά.
Κατά την διάρκεια της πολιορκίας του Λένινγκραντ, λοιπόν, μια ομάδα Ρώσων βοτανολόγων κατέφυγαν σε έναν υπόγειο θάλαμο. Εκεί βρέθηκαν, νεκροί από την πείνα αν και περιτριγυρισμένοι από την μεγαλύτερη συλλογή σπόρων στον κόσμο.
Ήταν Σεπτέμβριος του 1941, όταν οι γερμανικές δυνάμεις άρχισαν την πολιορκία. Οι επιστήμονες και οι εργαζόμενοι στο Ινστιτούτο Βοτανολογίας οχυρώθηκαν μέσα στο θησαυροφυλάκιό τους. Δεν προσπαθούσαν να σώσουν τις ζωές τους, ούτε κάποιον αμύθητο θησαυρό από χρυσό και πολύτιμους λίθους, αλλά αυτό που θεωρούσαν το μέλλον της ανθρωπότητας. Τους είχε ανατεθεί το έργο της προστασίας της μεγαλύτερης συλλογής σπόρων στον κόσμο, και έπρεπε να τους προστατέψουν και από τους πεινασμένους σοβιετικούς πολίτες και από τα εχθρικά στρατεύματα.
Επί 900 ημέρες, κανείς τους δεν άγγιξε το θησαυρό των σπόρων που φρουρούσαν, κυριολεκτικά, με τις ζωές τους.
Μερικά χρόνια αργότερα, ο άνθρωπος που ήταν υπεύθυνος για αυτή την μεγάλη συλλογή, ο Νικολάι Vavilov, Ρώσος γενετιστής, πέθαινε από την πείνα σε μια σοβιετική φυλακή, στο Saratov, ένα από τα γκουλάγκ του Στάλιν.
Ο Vavilov (1887-1943) είχε ταξιδέψει στις πέντε ηπείρους για να μελετήσει το παγκόσμιο οικοσύστημα και να ανακαλύψει τα μυστικά της τροφής. Στο εργαστήριό του διεξήγαγε πειράματα στον τομέα της Γενετικής για την αύξηση της παραγωγικότητας των γεωργικών εκμεταλλεύσεων. Όποτε η αχανής Ρωσία βρισκόταν έκθετη σε επαναστάσεις, αναρχία και λιμούς, πήγαινε στην αποθήκη σπόρων στο Ινστιτούτο και συμβουλευόταν των Vavilov που μοίραζε τα αποτελέσματα των προσπαθειών του.
Επηρεασμένος από τα αγνά, ιδεαλιστικά αισθήματά του για την ρούσικη επανάσταση και τα δίκαια του ρώσικου λαού, ο Vavilov ονειρευόταν ένα ουτοπικό μέλλον στο οποίο οι νέες γεωργικές πρακτικές και η επιστήμη θα μπορούσαν να δημιουργήσουν φυτά που θα αναπτύσσονταν χωρίς τους κινδύνους των καιρικών φαινομένων, τερματίζοντας έτσι την πείνα.
Ήταν ένας από τους πρώτους επιστήμονες που είχαν την σκέψη και την θέληση να ακούσουν πραγματικά τις ανάγκες των παραδοσιακών αγροτών, και είχε αντιληφθεί ότι η ποικιλομορφία των σπόρων ήταν σημαντική.
Ο Vavilov ήθελε να αυξήσει την παραγωγικότητα των γεωργικών εκμεταλλεύσεων έχοντας ως σκοπό την εξάλειψη των επαναλαμβανόμενων ρωσικών λιμών οι οποίοι ταλάνιζαν τον λαό του. Υπερασπίστηκε την θεωρία του Μέντελ, ότι τα γονίδια περνούν αμετάβλητα από τη μια γενιά στην επόμενη. Αυτό στάθηκε η αιτία να γίνει ο κύριος αντίπαλος του ευνοούμενου του Στάλιν, του Ουκρανού Trofim Lysenko (1898-1976).
Ο Lysenko απέρριπτε την γενετική θεωρία του Μέντελ. Ανέπτυξε ένα κίνημα που ονομάζεται λυσενκοϊσμός, βασισμένο σε ένα συνονθύλευμα των θεωριών του ανάμεικτων με ιδεοληψίες που δικαιολογούσαν και ενθάρρυναν την καταπάτηση των ιδιωτικών αγροκτημάτων και την κολεκτιβοποίηση όπως την προωθούσε ο Στάλιν. Οποιαδήποτε διαφωνία με τις θεωρίες του, και οποιαδήποτε αναφορά στην κληρονομικότητα που περνά αναλλοίωτη από γενιά σε γενιά, κρίθηκαν αντίθετες με το καθεστώς και τέθηκαν επισήμως εκτός νόμου το 1948.
Όμως, οι πρακτικές του εκλεκτού του Στάλιν, δεν είχαν αντίκρυσμα στην παραγωγή. Χρειαζόταν ένας αποδιοπομπαίος τράγος για την αποτυχία του καθεστώτος απέναντι στην πείνα που θέριζε τον λαό. Και το καθεστώς επέλεξε τον Vavilov, του οποίου οι θεωρίες δεν ταίριαζαν στις κολεκτιβιστικές ιδεοληψίες του. Ο Vavilov κατηγορήθηκε ότι ήταν υπεύθυνος για την πείνα, επειδή η διαδικασία της προσεκτικής επιλογής των καλύτερων δειγμάτων των φυτών έπαιρνε πολύ καιρό για να αποδώσει καρπούς.
Ο Vavilov πραγματοποιούσε συλλογή σπόρων στα ρωσικά σύνορα, όταν τον συνέλαβαν πράκτορες των μυστικών υπηρεσιών. Μέσα στο χάος του Β ‘Παγκοσμίου Πολέμου, κανένας, συμπεριλαμβανομένων του γιου του και της συζύγου του, δεν έμαθαν πού βρισκόταν.
Πριν την δίκη του, η αστυνομία του Στάλιν, που επιζητούσε να του αποσπάσει μιαν ομολογία πως είναι εχθρός του ρώσικου λαού και της επανάστασης, επέβαλε τον Vavilov σε 1.700 ώρες βάρβαρης ανάκρισης, πάνω από 400 συνεδρίες, μερικές διάρκειας 13 ωρών, οι οποίες πραγματοποιούνταν από έναν αξιωματικό γνωστό για τις ακραίες ανακριτικές μεθόδους του. Ο Vavilov, σε αντίθεση με τον Γαλιλαίο, αρνήθηκε να αποκηρύξει τις πεποιθήσεις του, λέγοντας: «Θα πάμε στην πυρά, θα καούμε, αλλά δεν θα υποχωρήσουμε από τις πεποιθήσεις μας».
Μετά από ενάμιση χρόνο ταλαιπωρίας στο γκουλάγκ, τρώγοντας παγωμένο λάχανο και μουχλιασμένο αλεύρι, πέθανε από την πείνα. Ο άνθρωπος που προσπάθησε για πάνω από 50 χρόνια να τερματίσει την πείνα στον κόσμο πέθανε από την πείνα σε ένα Σοβιετικό γκουλάγκ.
Ήταν 1943 και οι Γερμανοί ήσαν στο Λένινγκραντ. Οι επιστήμονες της ομάδας του Vavilov, οι οποίοι είχαν καταφύγει στο μυστικό τους θησαυροφυλάκιο, πέθαιναν από την πείνα, ενώ φύλαγαν τον θησαυρό τους: 370.000 σπόρους. Ένας από αυτούς έγραψε: «Είναι δύσκολο να ξυπνήσεις, είναι δύσκολο να πάρεις τα πόδια σου και να φορέσεις τα ρούχα σου το πρωί, αλλά όχι, δεν είναι δύσκολο να προστατεύσεις τους σπόρους από την στιγμή που συγκεντρώνεις το πνεύμα σου στον σκοπό αυτό. Θα εξοικονομήσουμε αυτούς τους σπόρους για τις μελλοντικές γενιές και θα βοηθήσουμε έτσι τον κόσμο να ανακάμψει μετά τον πόλεμο. Αυτό είναι πιο σημαντικό από την άνεση ενός και μόνο ατόμου.»
Βρήκα την ιστορία αυτή ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα και διδακτική, καθώς την διάβαζα πριν από μερικές εβδομάδες, διασχίζοντας την ελληνική ύπαιθρο.
Τίποτε εντυπωσιακό τριγύρω. Ούτε λιοντάρια με πλούσιες χαίτες, ούτε ρομαντικά τοπία. Μόνο το απέραντο, απέριττο πράσινο της γης που καρποφορεί. Και δίπλα της, χωρίς φανφαρονισμούς και υποκρισίες, τα σπίτια των γεωργών μας. Τίποτε εντυπωσιακό. Φτιαγμένα με την σοφία της αυτάρκειας, του αρκετού, αρκετά για να στεγάσουν αυτούς που μοχθούν, ποτίζοντας με τον ιδρώτα τους τις σοδειές που αλόγιστα καταβροχθίζει ο άνθρωπος της πόλης.
Εδώ, τίποτε δεν είναι δεδομένο. Ούτε ο γάιδαρος που στέκει στην αυλή, ούτε η κατσίκα και τα λιγοστά πρόβατα, ούτε τα στοιβαγμένα ξύλα. Είναι όμως δεδομένη, περήφανη, αυθάδικη ανάμεσα στην φαινομενική ανέχεια, η Ελληνική σημαία, στολίδι μοναδικό και αξεπέραστο του σπιτιού μας.
Εδώ χτυπά η καρδιά μας, εδώ βρίσκεται η Ελλάδα.
ΕΙΡΗΝΗ ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΥ-ΠΑΠΠΑ
(Εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ, Φ. 146)
ειρηνικά
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου