Οι καταλυτικές συνέπειες της σύνδεσης του Ιράν με την Ευρασία μέσω της «Περσικής Διώρυγας»

Ένα εγχείρημα που πρόκειται να αλλάξει ριζικά 

τους γεωπολιτικούς σχεδιασμούς και ισορροπίες

Ανάλυση του William F. Engdahl* για το New Eastern Outlook 
Απόδοση: "Ας Μιλήσουμε Επιτέλους!"

Με την άρση των οικονομικών κυρώσεων των ΗΠΑ και της ΕΕ, έχει καταστεί σαφές ότι το Ιράν σήμερα ευελπιστεί μάλλον να χτίσει παρά να καταστρέψει, όπως επί χρόνια ισχυρίζονται οι χώρες της Δύσης. Η πιο πρόσφατη ανακοίνωση από την πλευρά της Τεχεράνης αφορά την απόφασή της να ξεκινήσει ένα μεγάλο έργο υποδομής, για του οποίου την ολοκλήρωση μάλλον θα χρειαστεί μια δεκαετία, μια πλωτή διώρυγα που θα θα διασχίζει ολόκληρο το Ιράν και θα συνδέει την Κασπία Θάλασσα με τον Περσικό Κόλπο για πρώτη φορά.

Δεδομένης της ιδιαίτερα ορεινής τοπογραφίας του Ιράν, δεν πρόκειται για ένα απλό έργο ανασκαφής. Ωστόσο, αξίζει με όλη την σημασία της λέξης, αφού εκτός από τις ωφέλειες για το ίδιο το Ιράν, θα αποτελέσει επίσης ένα τεράστιο πλεονέκτημα για την Ρωσία και άλλες χώρες κατά μήκος των ακτών της Κασπίας, αλλά και για την Κίνα, αφού θα εφάπτεται και με το κινεζικό φιλόδοξο σχέδιο που έγινε γνωστό με την ονομασία «Ενιαία Ζώνη, Ενιαίος Δρόμος».

Από την εποχή των τσάρων Ρομανόφ, η Ρωσία αναζητά μια σύνδεση με θερμές θάλασσες για το ναυτικό της και το εμπόριο της. Σήμερα, τα ρωσικά πλοία πρέπει υποχρεωτικά να περνούν μέσα από τα τουρκικά στενά του Βοσπόρου, ένα πολύ στενό πέρασμα για τα πλοία, τα οποία, έχοντας ξεκινήσει από την Μαύρη Θάλασσα, διέρχονται μέσω του Βοσπόρου τα στενά της Κωνσταντινούπολης για να βγουν  στη Θάλασσα του Μαρμαρά, και μέσω των Δαρδανελλίων, στο Αιγαίο και τη Μεσόγειο Θάλασσα. Λαμβάνοντας υπ’ όψιν τις σημερινές ψυχρές σχέσεις μεταξύ Μόσχας και Άγκυρας, ειδικά μετά την εσκεμμένη κατάρριψη ενός ρωσικού καταδρομικού από την τουρκική αεροπορία στα τέλη του περασμένου έτους, εντός του εναερίου χώρου της Συρίας, κατά παράβαση όλων των κανόνων του διεθνούς δικαίου, η διέλευση των ρωσικών σκαφών μέσω του Βοσπόρου έχει καταστεί ένα εξαιρετικά αβέβαιο εγχείρημα, παρά τις διεθνείς συνθήκες σχετικά με το δικαίωμα ελεύθερης διέλευσης.

Επίσης, ειδικά όσον αφορά τα ιρανικά και τα κινεζικά πλοία, για να φθάσουν στους μεσογειακούς λιμένες της Ευρώπης, αναγκάζονται σήμερα να περνούν μέσα από την διώρυγα του Σουέζ, η οποία ανήκει στο αιγυπτιακό κράτος. Παρά την Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης του 1888, η οποία παρέχει το δικαίωμα της ελεύθερης πρόσβασης στα πλοία όλων των χωρών σε καιρό πολέμου ή ειρήνης, η αιγυπτιακή κυβέρνηση (όπως κατέστη σαφές κατά τη διάρκεια του πραξικοπήματος της Μουσουλμανικής Αδελφότητας με την στήριξη των ΗΠΑ, το οποίο έφερε στην εξουσία τον Μοχάμεντ Μόρσι) είναι εξαιρετικά ασταθής και διατρέχει μεγάλους κινδύνους αποσταθεροποίησης . Με αυτό το σκεπτικό, η Διώρυγα του Ιράν θα προσφέρει στη Ρωσία και σε άλλα κράτη μια συντομότερη διαδρομή προς τον Ινδικό Ωκεανό, παρακάμπτοντας και τα τουρκικά Στενά του Βοσπόρου και την Διώρυγα του Σουέζ στην Αίγυπτο.

Η Τεχεράνη έχει πλέον «ανοίξει τα χαρτιά» της, παρουσιάζοντας τα σχέδιά της για την κατασκευή μιας τεχνητης διώρυγας, η οποία για πρώτη φορά θα συνδέσει την Κασπία Θάλασσα με τον Περσικό Κόλπο. Το έργο, το οποίο, όπως προαναφέραμε, θα ολοκληρωθεί σε περίπου μια δεκαετία, θα έχει τεράστιες οικονομικές, στρατιωτικές και οικονομικές επιπτώσεις. 

Η ιρανική «Διώρυγα του Σουέζ»

Από κάθε άποψη, η διώρυγα θα γίνει αντίπαλος της Διώρυγας του Σουέζ, και οικονομικά και γεωπολιτικά. Σύμφωνα με έκθεση του ρωσικού Sputnik News, το έργο εγκρίθηκε το 2012 από τον πρώην πρόεδρο του Ιράν Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ, ενώ ήταν ακόμη σε ισχύ οι κυρώσεις της Δύσης. Το κόστος συνέχεια εκτιμήθηκε από την Khatam-al Anbiya, μια τεχνική εταιρεία που ανήκει στο Σώμα της Ιρανικής Επαναστατικής Φρουράς (IRGC), σε περίπου 7 δις δολάρια. Τότε, σε μια απόπειρά της να εμποδίσει το έργο, η Ουάσιγκτον επέβαλε οικονομικές κυρώσεις στις εταιρείες που συμμετέχουν στο έργο. Σήμερα, ωστόσο, για άλλους γεωπολιτικούς λόγους, η Ουάσιγκτον έχει άρει αρκετές από εκείνες τις κυρώσεις, οπότε η Τεχεράνη θα προχωρήσει στην υλοποίηση του έργου.

Η Διώρυγα Ιράν-Κασπίας έχει, μεταξύ άλλων, ένα σημαντικό πλεονέκτημα ασφαλείας. Διέρχεται αποκλειστικά μέσω της ιρανικής επικράτειας, ενός χώρου ο οποίος προστατεύεται πάρα πολύ καλά.

Οι δύο εναλλακτικές διαδρομές

Μέχρι στιγμής, έχουν ληφθεί υπ’ όψιν δύο διαδρομές της ιρανικής «Διώρυγας του Σουέζ». Η συντομότερη είναι στα δυτικά και θα περνάει από το ορεινό ανάγλυφο της ιρανικής ενδοχώρας, ενώ η μακρύτερη θα καταστήσει δυνατή την άρδευση μεγάλων περιοχών της ερήμου του Ανατολικού Ιράν, ενώ συγχρόνως θα παρακάμπτει τα Στενά του Ορμούζ, μεταξύ Ομάν και Ιράν.

Η επιλογή μιας ανατολικής διαδρομής, από τον κόλπο του Ομάν προς τα νοτιοανατολικά της Κασπίας Θάλασσας, θα έχει συνολικό μήκος 1.465 - 1.600 χιλιόμετρα, ανάλογα με τον εσωτερικό σχεδιασμό. Θα έχει το πρόσθετο πλεονέκτημα ότι θα επιτρέπει την άρδευση και την ανάπτυξη της γεωργίας στις άνυδρες ανατολικές και κεντρικές επαρχίες της χώρας, όπου η έλλειψη βροχοπτώσεων προκάλεσε τεράστια ξηρασία τις τελευταίες δεκαετίες. Ο θαλάσσιος αυτός διάδρομος θα επιτρέψει την αναπλήρωση των υπόγειων υδάτινων πόρων.

Η δυτική διαδρομή, όπως φαίνεται στην παραπάνω εικόνα, ενώ θα διανύει μικρότερη απόσταση, έχει σημαντικά μειονεκτήματα. Η διαδρομή αυτή των 950 χλμ θα περνάει μέσα από εν μέρει πλωτές κοίτες ποταμών και αναγκαστικά θα πρέπει να περάσει μέσα από τις ορεινές κοιλάδες της οροσειράς Ζάγκρος, σε μήκος 600 χιλιομέτρων. Ένα σημαντικό μειονέκτημα αυτής της διαδρομής είναι το πέρασμα μέσα από τα μεγάλα υψόμετρα της οροσειράς, όπου, ειδικά στις επαρχίες του Κουρδιστάν και του Χαμεντάν, θα πρέπει να ανεβαίνει σε υψόμετρα που υπερβαίνουν τα 1800 μέτρα.

Τεράστιες επιπτώσεις

Όποια διαδρομή και αν έχει αποφασιστεί, για την οποία προφανώς για λόγους εθνικής ασφάλειας τηρείται διακριτική σιωπή μέχρι στιγμής, μεγάλα σημαντικά πλεονεκτήματα θα προκύψουν από την διώρυγα αυτή, η οποία θα συνδέει την Κασπία με τον Ινδικό Ωκεανό.

Πρώτον, θα δημιουργήσει την συντομότερη δυνατή θαλάσσια σύνδεση μεταξύ του Περσικού Κόλπου και της Ινδίας από τη μία πλευρά και της Ανατολικής, Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης από την άλλη, με αποτέλεσμα να γίνει εξαιρετικά ανταγωνιστική έναντι της πολιτικά ασταθούς αιγυπτιακής Διώρυγας του Σουέζ.

Για την Ρωσία θα υπάρξει ένα σημαντικό γεωπολιτικό πλεονέκτημα, αφού θα της παρέχει άμεση και εύκολη πρόσβαση στον Ινδικό Ωκεανό, ανεξάρτητη από εκείνη της διώρυγας του Σουέζ και των Στενών του Βοσπόρου στην Τουρκία.

Από οικονομική άποψη, στο Ιράν θα δώσει την ευκαιρία να δημιουργήσει έναν μεγάλο κίνητρο για την δημιουργία θέσεων απασχόλησης, αφού θα συνεπάγεται περίπου δύο εκατομμύρια νέες θέσεις εργασίας στους τομείς της κατασκευής και της συντήρησης της τεράστιας αυτής διώρυγας. Θα επιτρέψει επίσης την Τεχεράνη να αναζωογονήσει απομονωμένες περιοχές του ανατολικού Ιράν, μέσω της στήριξης της δημιουργίας υποδομών, μεταξύ των οποίων θα είναι και η κατασκευή ενός νέου σύγχρονου λιμανιού στις οικονομικές ζώνες των πόλεων Μπαμ και Ταμπάς, καθώς και την κατασκευή ναυπηγείων, αεροδρομίων και νέων πόλεων. Επίσης, το μεγαλόπνοο αυτό έργο θα αποτρέψει ή θα μειώσει σε μεγάλο βαθμό την ερημοποίηση περιοχών, δημιουργώντας ένα εμπόδιο για την εξάπλωση της ερήμου σε εύφορα εδάφη του Ιράν.

Η εκκίνηση του έργου αυτού συμπίπτει με την προετοιμασία του Ιράν να γίνει πλήρες μέλος του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης και Ευρασίας. Το Ιράν τελεί υπό το καθεστώς υποψήφιου μέλους του οργανισμού SCO από το 2008, αλλά οι κυρώσεις του ΟΗΕ εμπόδισαν την πλήρη ένταξή του έως τον ερχόμενο Ιανουάριο. Τόσο η Ρωσία όσο και η Κίνα στηρίζουν ολόψυχα την πλήρη ένταξη του Ιράν, οπότε είναι πιθανό να εγκριθεί στο τέλος του ερχόμενου καλοκαιριού, κατά την ετήσια σύνοδο των χωρών του SCO. O πρόεδρος της Κίνας, στα πλαίσια της επίσκεψής του στην Τεχεράνη τον Φεβρουάριο του 2016, συζήτησε την συμμετοχή του Ιράν στο μεγάλο κινεζικό εγχείρημα των ενωμένων υποδομών της Ευρασίας, με στόχο την δημιουργία ενός δικτύου λιμένων και σιδηροδρομικών δικτύων υψηλής ταχύτητας που θα διασχίζουν την Ευρασία, από το Πεκίνο προς τη Λευκορωσία και πέρα από αυτήν. Είναι πολύ πιθανό, ο πρόεδρος της Κίνας και ο Ιρανός πρωθυπουργός Ρουχανί να συζήτησαν επίσης τη συμμετοχή της Κίνας στη χρηματοδότηση του έργου και, ενδεχομένως, την κατασκευή της Διώρυγας του Ιράν, της εναλλακτικής περσικής εκδοχής της Διώρυγας του Σουέζ.

Η προσωπική μου άποψη, μετά από μια πρόσφατη επίσκεψή μου στην Τεχεράνη, είναι ότι οι Ιρανοί έχουν κουραστεί ψυχικά από τους κάθε μορφής πολέμους, αφού δεν έχουν ανακάμψει πλήρως από τις τραγικές απώλειες των θανάτων και των υλικών καταστροφών που προκάλεσε ο αμερικανοκίνητος πόλεμος Ιράν-Ιράκ στη δεκαετία του 1980, καθώς και η επακόλουθη αποσταθεροποίηση από τις ΗΠΑ. Φυσικό είναι, επομένως, να επιδιώκουν σήμερα ειρηνική οικονομική ανάπτυξη και εθνική ασφάλεια. Το σχέδιο της Διώρυγας του Ιράν αποτελεί ένα ιδανικό βήμα προς αυτή την κατεύθυνση.

* Ο F. William Engdahl είναι σύμβουλος σε θέματα στρατηγικού κινδύνου και λέκτορας, είναι κάτοχος πτυχίου πολιτικών επιστημών από το Πανεπιστήμιο του Princeton και έχει συγγράψει αρκετά best-sellers με θέμα την ενεργειακή πολιτική και την γεωπολιτική γενικότερα.  Δημοσιογραφεί  αποκλειστικά για το διαδικτυακό περιοδικό “New Eastern Outlook”.

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου 
Ας Μιλήσουμε Επιτέλους!