Ο πόλεμος των ΑΟΖ στην Ανατολική Μεσόγειο

skal 

Κωνσταντίνος Φυτιρής   

Προ μερικών δεκαετιών η εξόρυξη υδρογονανθράκων στη θάλασσα ήταν τεχνικά δυνατή και συμφέρουσα οικονομικά, μόνο σε αβαθή ύδατα (μέχρι 500 μέτρα βάθος) και για τον λόγο αυτό δεν υπήρχε από τα παράκτια κράτη και τις εταιρείες προσπάθεια αξιοποίησης του υποθαλάσσιου πλούτου μακράν των ακτών. Εξαιτίας αυτού του γεγονότος, η διεθνής σύμβαση του Μontego Bay για καθορισμό των ΑΟΖ, παρόλο που ισχύει από το 1982, δεν είχε καταστεί τόσο σημαντική. Στον 21ο αιώνα η τεχνολογία στον τομέα των γεωτρήσεων και των εξορύξεων υδρογονανθράκων έκανε αλματώδη βήματα και τα γεωτρύπανα πλέον μπορούν να φτάσουν μέχρι και 10,000 μέτρα βάθος. Λαμβάνοντας υπόψη τη συνεχώς αυξανόμενη ζήτηση ενέργειας παγκοσμίως και την κατ’ επέκταση αυξημένη τιμή φυσικού αερίου και πετρελαίου, οι εξορύξεις ακόμη και σε πολύ μεγάλα βάθη είναι πολύ κερδοφόρες. 

Την τελευταία δεκαετία η ανακάλυψη φυσικού αερίου εκτός των χωρικών υδάτων, αλλά εντός της ΑΟΖ Αιγύπτου – Ισραήλ και Κυπριακής Δημοκρατίας (σε μεγάλη απόσταση από τις ακτές του κάθε κράτους, περίπου 100 ναυτικά μίλια) επιβεβαιώνει την προ πολλών ετών μελέτη του Αμερικανικού Γεωλογικού Ινστιτούτου (USGS), σύμφωνα με την οποία στην Ανατολική Μεσόγειο υπάρχουν συνολικά αποθέματα περισσότερα από 300+ τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια (tcf), τα οποία είναι δυνατόν να εξορυχθούν με μεγάλο οικονομικό όφελος με τα σημερινά τεχνικά μέσα. Μέχρι σήμερα έχει ανακαλυφθεί μόνο το 5% οπότε είναι προφανές ότι ο πόλεμος των ΑΟΖ και του φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο έχει ακόμα πολύ δρόμο. Τα στοιχεία αυτά είναι γνωστά παγκοσμίως και τα παράκτια κράτη επικεντρώνονται πλέον στην αξιοποίηση του υποθαλάσσιου πλούτου τους, με πρώτη ενέργειά τους τη συμφωνία με τα απέναντι παράκτια κράτη για την οριοθέτηση της ΑΟΖ τους.
Το Διεθνές Δίκαιο προβλέπει ότι η οριοθέτηση της ΑΟΖ γίνεται με βάση τη μέση γραμμή της απόστασης μεταξύ των κρατών, εάν αυτή η απόσταση είναι μικρότερη από 400 ναυτικά μίλια (όπως συμβαίνει με την Κυπριακή Δημοκρατία και τα γειτονικά κράτη). Εάν η απόσταση είναι μεγαλύτερη από 400 νμ, τότε κάθε κράτος παίρνει ως ΑΟΖ 200 νμ και τα υπόλοιπα θεωρούνται παγκόσμια κληρονομιά.

Ειδικά στο θέμα της ΑΟΖ οφείλουμε όλοι να αναγνωρίσουμε ότι η Κυπριακή Δημοκρατία ανεξαρτήτως κυβερνήσεων με την ανατολή του 21ου αιώνα πρωτοπόρησε και κατάφερε να συνάψει συμφωνίες με τα γειτονικά κράτη Αίγυπτο-Ισραήλ και Λίβανο. H Κυπριακή Δημοκρατία με τις συμφωνίες αυτές συνέβαλε ουσιαστικά και στην έμμεση λύση του προβλήματος συνεργασίας μεταξύ των κρατών αυτών (εκτός από τη διαφορά Ισραήλ – Λιβάνου), ενώ η Τουρκία, παρά τις προσπάθειες που κατέβαλε, δεν κατάφερε να αποτρέψει τα θετικότατα για την Κυπριακή Δημοκρατία γεγονότα. Κατά την άποψή μου οι συμφωνίες ΑΟΖ και η ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στην ΕΕ ήταν οι μεγαλύτερες νίκες που πέτυχε ο Κυπριακός Ελληνισμός κατά του τουρκικού επεκτατισμού μετά το 1974. Μέχρι στιγμής διατηρούμε ακόμα τα πλεονεκτήματα αυτών των επιτευγμάτων, όμως κινδυνεύουμε να τα χάσουμε από αναποφασιστικότητα. Από την άλλη πλευρά η Ελλάδα λόγω των εσωτερικών προβλημάτων της οικονομίας, αλλά και των διαχρονικών εξαρτήσεων των πολιτικών ηγεσιών ακολούθησε μια άλλη πολιτική και σήμερα πληρώνει/νουμε το κόστος της υποχώρησης και της πολιτικής του κατευνασμού. Δεν προέβη σε καμιά πρωτοβουλία σύναψης συμφωνίας ΑΟΖ με τις γειτονικές χώρες και την Κύπρο. Η Τουρκία όταν αντιλήφθηκε πού οδεύουν τα πράγματα με τις ΑΟΖ κατέστρωσε το στρατηγικό της σχέδιο με την ονομασία «Γαλάζια Πατρίδα» την οποία διακηρύσσει διεθνώς, με τη γνωστή οθωμανική αλαζονία, στέλνοντας τα μηνύματα και στην Ελλάδα και στην  Κύπρο και κατόπιν μετράει τις αντιδράσεις. Για τις ενέργειές της ακολουθεί την πολύ απλή αρχή «Φτάνω μέχρι το σημείο που το όφελος είναι μεγαλύτερο από το κόστος» και αξιοποιεί την υποχωρητικότητα που επιδεικνύεται. Με βάση τα παραπάνω θεωρώ ότι η συμφωνία/μνημόνιο Τουρκίας – Λιβύης δεν είναι κεραυνός εν αιθρία!
Η Τουρκία ήταν αναμενόμενο να εξαργυρώσει τη στρατιωτική βοήθεια που δίδει εδώ και χρόνια στην κυβέρνηση της Λιβύης, με πρώτη κίνηση το μνημόνιο/συμφωνία για την ΑΟΖ. Ο Ερντογάν όμως γνωρίζει ότι αυτή η συμφωνία/μνημόνιο με τη Λιβύη δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή από τους Διεθνείς Οργανισμούς ούτε από οποιαδήποτε χώρα, γιατί παραβιάζει κάθε Αρχή του Διεθνούς Δικαίου και τη συνθήκη του Montego Bay του 1982. Ως εκ τούτου ακολουθεί μια πονηρή τακτική, προκειμένου να προλάβει τις κινήσεις της Ελλάδας για γεωτρήσεις νότια της Κρήτης. Θα επικυρώσει το μνημόνιο/ συμφωνία με τη Λιβύη στην Τουρκική εθνοσυνέλευση, ώστε ακόμα και εάν η Λιβύη αναγκαστεί να την αποσύρει, ο Ερντογάν θα την επικαλείται και πιθανότατα θα την μετατρέψει σε casus belli (αιτία πολέμου) όπως έπραξε το 1996 για το Αιγαίο. Από τότε η Τουρκία με απόφαση της εθνοσυνέλευσης κρατά την Ελλάδα δέσμια στο Αιγαίο με την απειλή πολέμου εάν επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα από 6 νμ στα 12 νμ. Η νέα υπό τον Κυριάκο Μητσοτάκη ελλαδική Κυβέρνηση έδειξε αρχικά ότι θα ακολουθήσει την πολιτική του κατευνασμού, αλλά ο Ερντογάν φρόντισε νωρίς να την προσγειώσει απότομα. Η υπογραφή του μνημονίου/συμφωνίας  Τουρκίας -Λιβύης ίσως αποδειχθεί σωτήρια εάν επιτέλους η Ελλάδα πάψει να ακολουθεί τα γεγονότα και θέσει άμεσα σε εφαρμογή τους στόχους που πηγάζουν από τα Εθνικά συμφέροντα από τον Έβρο μέχρι την Κύπρο και παράλληλα να αντιδράσει με αποφασιστικότητα σε πολιτικο-διπλωματικό επίπεδο για επιβολή κυρώσεων από την ΕΕ και τη διεθνή απομόνωση της Τουρκίας.
Στην περιοχή της Κύπρου μετά το 2010 και ιδιαίτερα μετά την έναρξη των γεωτρήσεων από την αμερικανική εταιρεία NOBLE στο οικόπεδο 12 το 2011, η Τουρκία «ξύπνησε» και συνειδητοποίησε ότι η Κυπριακή Δημοκρατία με βάση το Διεθνές Δίκαιο και σε συνεργασία με εταιρείες κολοσσούς θα μετραπεί σε ισχυρό παίκτη στο ενεργειακό παιχνίδι στην Ανατολική Μεσόγειο. Η τακτική του εκφοβισμού και των απειλών δεν μας πτόησαν, απαξιώσαμε την επίδειξη δύναμής της και δεν της δώσαμε την ευκαιρία να στρατιωτικοποιήσει το ζήτημα και να γκριζάρει την Ανατολική Μεσόγειο. Η επιτυχία του γεωτρητικού μας προγράμματος την ανάγκασε από το 2015 να αλλάξει τακτική, να επικεντρωθεί στην ανάπτυξη δικών της δυνατοτήτων και να προσπαθεί να συνάψει συμφωνίες ΑΟΖ με όποιο κράτος μπορεί να επηρεάσει. Γνωρίζει πολύ καλά ότι η πολεμική ενέργεια κατά του προγράμματος της Κυπριακής Δημοκρατίας στην ΑΟΖ στην πραγματικότητα θα είναι κατά πλατφόρμων και πλοίων από Γαλλία-ΗΠΑ-Ιταλία οπότε θεωρείται απίθανη τέτοια πράξη. Για αυτό προσπαθεί να δημιουργήσει συνθήκες συμμαχιών με χώρες τύπου Λιβύης για δήθεν εφαρμογή του Διεθνούς Δικαίου και παράλληλα να περιορίσει τα ζητήματα όσο το δυνατόν σε διμερές επίπεδο μόνο μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας /Κύπρου.

Ποια πρέπει να είναι η απάντηση Ελλάδας και Κύπρου 

Η απάντηση Ελλάδας και Κύπρου σε αυτή την προκλητική  στάση και τα νεο-οθωμανικά σχέδια της Τουρκίας, κατά την ταπεινή μου άποψη, πρέπει να είναι:
1 Άμεση έναρξη των εργασιών εγκατάστασης υποθαλάσσιων εξοπλισμών εξόρυξης του οικοπέδου 12 σε συνεργασία με Ισραήλ και Αίγυπτο και την Αμερικανική εταιρεία NOBLE. Η εξόρυξη του 12 είναι άκρως ουσιαστική, γιατί κατοχυρώνει την ΑΟΖ μας στη Μέση γραμμή και εμπλέκει τα συμφέροντα τρίτων ισχυρών κρατών μετατρέποντας τη διαφορά μας με την Τουρκία από διμερές σε διεθνές ζήτημα.
2 Άμεση σύναψη συμφωνίας καθορισμού ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας – Κύπρου – Αιγύπτου με βάση το Δίκαιο της θάλασσας. Έτσι θα εξουδετερωθεί διεθνώς η παράνομη συμφωνία/Μνημόνιο Τουρκίας – Λιβύης.
3 Επαναφορά του Δόγματος του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου (ΔΕΑΧ) Ελλάδας – Κύπρου και ανάπτυξη ενιαίου συστήματος ασφάλειας στην Ανατολική Μεσόγειο με κοινές περιπολίες και ανταλλαγή πληροφοριών με συμμετοχή Ελλάδας – Ισραήλ – Αιγύπτου – Γαλλίας και άλλων χωρών της ΕΕ με διάθεση από την Κύπρο υποδομών – τεχνικής υποστήριξης – Επικοινωνιών κ.λπ. Οι τριμερείς αμυντικές συμφωνίες μόνο έτσι θα αποκτήσουν ουσιαστικό νόημα και θα απομονωθεί η Τουρκία που τώρα προσπαθεί να παίζει τον ρόλο του αυταρχικού αστυνόμου της Αν. Μεσογείου.
4 Συνέχιση της διπλωματικής εκστρατείας για επιβολή ουσιαστικών κυρώσεων από την ΕΕ και επιπλέον ο κος Μητσοτάκης θα πρέπει να πάρει το θέμα των παραβιάσεων της Τουρκίας στην Ελληνική υφαλοκρηπίδα στη Βουλή με την πρόταση «Εάν η Τουρκία προχωρήσει σε γεωτρήσεις  στην ελληνική υφαλοκρηπίδα αυτό θα είναι casus belli».
5 Διπλωματική εκστρατεία για επικύρωση της συμφωνίας καθορισμού ΑΟΖ μεταξύ Κύπρου – Λιβάνου ξεπερνώντας ακόμα και με δική μας παρέμβαση/διευκόλυνση/παραχώρηση τη διαφορά μεταξύ Ισραήλ – Λιβάνου.
6 Προετοιμασία του εδάφους για υπογραφή συμφωνίας  ΑΟΖ με τη Συρία μόλις το επιτρέψουν οι συνθήκες. Ήδη υπάρχει συμφωνία από το 2008 για την Έρευνα και Διάσωση, η οποία έχει κατατεθεί στον ΟΗΕ και αποτελεί μια καλή βάση για την υπογραφή νέων συμφωνιών.
7 Εάν η λιβυκή κυβέρνηση δεν αποσύρει/ακυρώσει τη συμφωνία με την Τουρκία τότε Ελλάδα και Κύπρος να διακόψουν τις διπλωματικές σχέσεις τους και να προβούν πλέον στην ουσιαστική στήριξη του στρατηγού Χαφτάρ που μάλλον θα επικρατήσει στη Λιβύη, στηρίζεται από τον πρόεδρο της Αιγύπτου Σίσι, είναι πολέμιος του Ερντογάν και της υποστηριζόμενης από αυτόν λιβυκής προσωρινής Κυβέρνησης.
Δεν είναι εύκολη υπόθεση
Ο πόλεμος των ΑΟΖ στην Ανατολική Μεσόγειο δεν είναι εύκολη υπόθεση και θα δοθούν πολλές μάχες στις επόμενες δεκαετίες. Η Τουρκία προσπαθεί με τη στρατιωτική της ισχύ να επιβάλει τη θέλησή της, αλλά ο ουσιαστικός νικητής είναι αυτός που θα καταφέρει με τις κατάλληλες ενέργειές του να εξουδετερώσει το στρατιωτικό της πλεονέκτημα και να διασυνδέσει τα εθνικά συμφέροντα με το δίκτυο των διεθνών συμφερόντων της περιοχής με συνολική ισχύ μεγαλύτερη από την Τουρκία. Αυτό το δίκτυο δεν είναι άλλο από τον άξονα Ελλάδα-Κύπρος-Ισραήλ-Αίγυπτος και Γαλλία και συνέχιση των καλών σχέσεων με τις ΗΠΑ και Ρωσία, οι οποίες λόγω της ρευστής σχέσης τους με την Τουρκία δεν αποτελούν –προς το παρόν– ασφαλή διέξοδο είτε προς τη μια είτε προς την άλλη πλευρά και πιθανόν να μας «αδειάσουν», εάν η Τουρκία αποφασίσει να πέσει στην αγκάλη του ενός εκ των δύο. Ο Ερντογάν, προς το παρόν, παίζει διπλό παιχνίδι χωρίς ασφαλή προγνωστικά, αλλά η ιστορία διδάσκει ότι η αλαζονεία πληρώνεται με βαρύ τίμημα… Ελπίζουμε σε αυτό, αλλά ταυτόχρονα Ελλάδα και Κύπρος πρέπει να εκπονήσουν επιτέλους μια ενιαία Στρατηγική υλοποίησης των Εθνικών στόχων και διατήρησης της Εθνικής μας αξιοπρέπειας! (Εξωτερική πολιτική, οικονομία – Ασφάλεια & Άμυνα!) Αλλιώς θα πληρώσουμε το κόστος (κυρίως οι επόμενες γενιές) και θα είναι πολύ βαρύ!

* Υποναυάρχου (ε.α.).

 Ο χάρτης είναι από άρθρο του κ. Θεόδωρου Καρυώτη

Πηγή: Φιλελεύθερος

infognomonpolitics.gr