ΕΘΝΙΚΗ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ – ΤΟ ΑΙΓΑΙΟ ΩΣ ΠΑΡΑΚΤΙΟ ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ

Γράφει ο Γεώργιος Χρήστου

Η λανθασμένη νομική βάση στην οποία έχουμε στηριχθεί ως χώρα σε ό,τι αφορά το Αιγαίο, ήτοι το άρθρο 3 της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας -6 ή12 ν.μ- έχει δώσει το δικαίωμα σε έναν ατέρμονα κι εθνικά επιβαρυντικό διάλογο με την Τουρκία. Η μάταια επιμονή των διπλωματικών μας εντεταλμένων κατά τη διάρκεια της Συνδιάσκεψης ώστε το άρθρο 46 για τις αρχιπελαγικές χώρες να περιλαμβάνει την Ελλάδα οδήγησε την Τουρκική αντιπροσωπεία στο να αποχωρήσει και να μην υπογράψει. Εμείς υπογράψαμε έστω κι αν οι προσπάθειές μας απέβησαν άκαρπες. Η μετέπειτα της υπογραφής στάση μας είναι αυτή που έχει δώσει το δικαίωμα στη γείτονα να αυθαιρετεί.

Η θέση της χώρας μας στο διεθνές δίκαιο είναι αρχιπελαγική. Τα γειτνιάζοντα στο ηπειρωτικό κομμάτι νησιά εμπίπτουν στον ορισμό του παράκτιου αρχιπελάγους, όπως αυτό φωτογραφίζεται στο άρθρο 7 της Σύμβασης του 1982 για το Δίκαιο της Θάλασσας. Σύμφωνα με αυτό το άρθρο το Αιγαίο Αρχιπέλαγος πρέπει να περικλειστεί με ευθείες ακτογραμμές

βάσης, κατά το παράδειγμα του νορβηγικού. Η οριοθέτηση του νορβηγικού αρχιπελάγους Skjaergaard από το Διεθνές Δικαστήριο το 1951 οδήγησε την 1η Συνδιάσκεψη για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1958 στο να υιοθετήσει την ακριβή φράση του δικαστηρίου για την περιοχή αυτή και στην ενσωμάτωσή της στην ομώνυμη Σύμβαση για τα χωρικά ύδατα. Η δε εφαρμογή του κανόνα των ευθειών ακτογραμμών κατά το δικαστήριο επιβάλλεται λόγω της ιδιαίτερης αρχιπελαγικής γεωμορφολογίας. Αυτολεξεί το κείμενο αυτό μεταφέρθηκε και στο προαναφερθέν άρθρο 7.

Παράλληλα με την εφαρμογή του άρθρου 7, δημιουργούνται αρχιπελαγικού τύπου περάσματα, το δε Αιγαίο στο σύνολό του και σε συνάρτηση με το στενό του Βοσπόρου αναγνωρίζεται νομικά ως αρχιπελαγικού τύπου στενό, συνδέον τη Μεσόγειο με τον Εύξεινο Πόντο και το status quo παραμένει ως έχει, καθώς όλα τα παραπάνω ήδη ισχύουν de facto, απομένει η αναγνώρισή τους.

Η εφαρμογή του άρθρου 7 είναι μονομερής απευθυντέα πράξη, δε χρειάζεται δηλαδή συμφωνία με κάποιο άλλο κράτος, παρά μόνο αποδεκτή χάραξη και κατάθεση σε διεθνείς οργανισμούς όπως τον ΟΗΕ και τον Παγκόσμιο Ναυτιλιακό Οργανισμό(IMO). Η δε ανακήρυξη του ως στενό μπορεί να γίνει με βάση τις διατάξεις της Σύμβασης, συγκεκριμένα τα άρθρα 34 έως 45 και ανάλογες με τις παραπάνω διαδικασίες. Τα άρθρα αυτά ως κωδικοποίηση του διεθνούς εθιμικού δικαίου έχουν ήδη εφαρμοστεί από πλείστα όσα κράτη, για παράδειγμα τη Ρωσία, τον Καναδά, τη Γαλλία, την Κίνα, την Ιαπωνία κοκ . Επικύρωση θα μπορούσε να αποτελέσει μια συμφωνία σε παρευξείνιο ή/και σε ευρύτερο νοτιοανατολικό επίπεδο, αντίστοιχη εκείνης του Μοντρέ για το στενό των Δαρδανελλίων.

Κατά το διεθνές αρχιπελαγικό δίκαιο, ακόμη κι αν δεν κατοικούσαν τα νησιά του Αιγαίου Έλληνες, ή ακόμη κι αν δεν ανήκε το Αιγαίο στην Ελλάδα και τα νησιά του ήταν αυτόνομα, πάλι θα δικαιούταν κυριαρχικά δικαιώματα όπως η Κύπρος, η Μάλτα ή τα αμιγώς νησιωτικά ωκεανικά κράτη. Παλαιότερα, πχ στη φραγκοκρατία, η κυριαρχία δεν ήταν συνδεδεμένη με γεωγραφική εγγύτητα. Μπορούσαν οι Ενετοί να έχουν έδρα στην Ιταλία και να κατέχουν παράλληλα την κυριαρχία σε νησιά του Αιγαίου. Σήμερα, εξαιρέσεις στον παραπάνω κανόνα αποτελούν χώρες όπως η Αγγλία και η Γαλλία με υπερθαλάσσιες κτήσεις, Γιβραλτάρ και Νέα Καληδονία αντίστοιχα. Η παράλληλη κτήση ηπειρωτικού και νησιωτικού εδάφους, κατά το διεθνές δίκαιο, καθιστά μια χώρα γεωγραφικά αρχιπελαγική μόνο αν τα δύο γειτνιάζουν. Συνεπώς, η Γαλλία, η Ισπανία και λοιπές χώρες δεν μπορούν να απαιτήσουν δικαιώματα παράκτιου αρχιπελαγικού κράτους. Η Ελλάδα μπορεί.
Με το να αναγνωριστεί το Αιγαίο ως Παράκτιο Αρχιπέλαγος στο διεθνές δίκαιο καλύπτονται τα κυριαρχικά κενά που ονομάζονται διεθνή ύδατα.

Το κάθε νησί δεν αποτελεί αυθύπαρκτη οντότητα, αλλά ενώνεται άρρηκτα με το διπλανό του και δημιουργείται μία κι ενιαία αρχιπελαγική κυριαρχική αλυσίδα.

Το διεθνές δίκαιο είναι σαφές. Σε παράκτιο αρχιπέλαγος δεν εφαρμόζεται ο κανόνας των 6 ή 12 νμ, αλλά ο προπεριγραφείς κανόνας του άρθ 7.
Εάν χαράξουμε υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ με το σημερινό καθεστώς απαγορεύεται η μετέπειτα χάραξη νέων παράκτιων αρχιπελαγικών γραμμών.

Συνεπώς, θα πρέπει πρώτα να αναγνωριστεί το Αιγαίο ως Παράκτιο Αρχιπέλαγος, όπως ρητά ορίζει το διεθνές δίκαιο, και μετά να καθορισθούν οι κυριαρχικές ζώνες, όπως έκανε η Νορβηγία το 1951 και ο Καναδάς το 1985.

Πρέπει να βλέπουμε την κοινωνία σαν ένα αρχιπέλαγος. Ο καθένας από εμάς συμβολίζει ένα νησί και πρέπει όλοι να ενωθούμε σε μία, ενιαία, κοινωνικά αρχιπελαγική αλυσίδα. Και για να χρησιμοποιήσω το παράδειγμα του Αιγαίου, εάν ενωθούν μεταξύ τους, όπως προτάσσει το διεθνές δίκαιο, τα νησιά που βρίσκονται στα ανατολικά, (Σαμοθράκη – Λήμνος – Μυτιλήνη – Χίος – Σάμος κλπ), αναπόφευκτα περικλείονται και όλα τα νησιά που βρίσκονται στο εσωτερικό, στα δυτικά τους. Έτσι κι εμείς, εάν αποτελέσουμε την εθνική προμετωπίδα, οι άλλοι, στα μετόπισθεν, ακολουθούν.

Γεώργιος Χρήστου
Δικηγόρος LLM KENT

– Σύμφωνα με τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982, το άρθρο 3 -δηλ. τα 6 ή 12 ν.μ.- δεν εφαρμόζεται σε αρχιπέλαγος. Το ίδιο ισχύει και για τα νησιά του Ιονίου.

– Εφαρμογή του συστήματος ευθειών ακτογραμμών βάσης, σύμφωνα με το άρθρο 7, το διεθνές εθιμικό δίκαιο και την αρχή της αμοιβαιότητας.
Η Τουρκία χωρίς να έχει υπογράψει τις διεθνείς Συμβάσεις για το Δίκαιο της Θάλασσας (1958 και 1982) εφαρμόζει το σύστημα σε Ίμβρο και Τένεδο από το 1964.

– Ο κανόνας εφαρμόζεται από την πλειοψηφία των χωρών-μελών του ΟΗΕ, επί παραδείγματι από τη Ρωσία στην Aρκτική περιοχή της, αλλά και από τον Καναδά στο Αρκτικό παράκτιο αρχιπέλαγος, το μεγαλύτερο στον κόσμο.

– Η πρόταση δεν έχει σχέση με τα αμιγώς ωκεανικά κράτη του αρθ 46.

ΣΥΝΤΟΜΕΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

- Από την εγκυρότερη διεθνώς ανάλυση για το Δίκαιο της Θάλασσας – Διδάσκεται στα πανεπιστήμια

“The Law of the Sea”, Churchill & Lowe, σελ 98

“The 1958 conference, however, did deal with one type of archipelago, the so called ‘coastal archipelago’. Article 4 of the Territorial Sea Convention (1), it may be recalled, provides that straight baselines may be drawn around islands fringing a coast. It is therefore possible using this provision to draw straight baselines around the outermost points of a coastal archipelago and ‘tie’ it to the mainland coast. This is what Norway had done, and the United Kingdom disputed (2), in the Anglo-Norwegian Fisheries case (1951); and since then similar action has been taken by other states, eg by the United Kingdom in respect of the Hebrides, and by the Federal Republic of Germany in respect of the Frisian islands”

(1) To άρθρο 4 ενσωματώθηκε αυτολεξεί στο άρθρο 7 της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982
(2) Οι ισχυρισμοί της Αγγλίας ήταν αντίστοιχοι των σημερινών τουρκικών θέσεων, συγκεκριμένα ότι η οριοθέτηση γίνεται με βάση τις ακτές και συνεπώς τα ενδιάμεσα νησιά δε συνυπολογίζονται. Οι ισχυρισμοί απορρίφθηκαν λόγω της ιδιαίτερης αρχιπελαγικής γεωμορφολογίας. Μάλιστα, η Αγγλία υιοθέτησε αργότερα το σύστημα των ευθειών ακτογραμμών βάσης στις νήσους Hebrides στη Σκωτία.

- “Ocean states: archipelagic regimes in the law of the sea”, Munawwar M., σελ 115

“Article 7 of the Law of the Sea Convention(LOSC), which deals with straight baselines and is the main article of the LOSC that relates to coastal archipelagos, states that…”

- Από το γνωστό Τούρκο διεθνολόγο Yucel Acer, “The Aegean Maritime Disputes and International Law”, σελ 26

“It is emphasised that if Greece benefits from its right to the system of straight baselines as a party to the 1982 Convention, it would gain considerable maritime areas as its Aegean coasts are deeply fringed and surrounded by many islands and islets in close vicinity”

Υποσημείωση 156:

It is noted that Turkey has not applied the straight baselines system since June 1973 in order not to encourage Greece to apply the same system in the Aegean Sea. See İnan & Başeren, (1996), p. 58

www.olympia.gr