Αναδημοσίευση ανάρτησης της 19.9.2011, που παρά του χρόνου που κυλά παραμένει πιο επίκαιρη όσο ποτέ.
του καθηγητή Chems Eddine Chitour (Αλγέρι)
«Αν ήμουν Άραβας ηγέτης, ποτέ δεν θα υπόγραφα συμφωνία με το Ισραήλ. Είναι φυσιολογικό, έχουμε πάρει τη χώρα τους. Είναι αλήθεια ότι ο Θεός μας την έταξε, αλλά αυτό σε τι τους αφορά; Ο Θεός μας δεν είναι ο δικός τους. Ζήσαμε τον αντισημιτισμό, τους Ναζί, τον Χίτλερ, το Άουσβιτς, αλλά ήταν δικό τους λάθος;
Μόνο ένα πράγμα βλέπουν: κλέψαμε τη χώρα τους. Γιατί θα έπρεπε να το αποδεχθούν;»
Δαβίδ Μπεν Γκουριόν (Το εβραϊκό Παράδοξο, σ. 121)
Μετά από έντεκα μήνες αδιεξόδων ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων, η Παλαιστινιακή Αρχή ανακοίνωσε, με την ελπίδα να βγει από το αδιέξοδο, ότι θα ζητήσει από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ να αναγνωριστεί η ανεξαρτησία της Παλαιστίνης εντός των συνόρων της 1967.
Μέχρι σήμερα, το κράτος της Παλαιστίνης, αναγνωρίζεται από 94 κράτη μέλη του ΟΗΕ επί συνόλου 192. Στο τέλος του 2010, πέντε νοτιοαμερικανικά κράτη, με επικεφαλής τη Βραζιλία, αναγνώρισαν το «Κράτος της Παλαιστίνης με τα σύνορα του 1967».
20 χρόνια διαπραγματεύσεων, για το τίποτα
Ο Jean-Claude Lefort, πρόεδρος του Συλλόγου Αλληλεγγύης Γαλλίας - Παλαιστίνης, συνοψίζει εύστοχα τη κατάσταση του παλαιστινιακού μαρτυρίου.
Διαβάζουμε: «Τα μέλη του Κουαρτέτου για τη Μέση Ανατολή συγκεντρώθηκαν χθες στην Ουάσιγκτον για να συζητήσουν τρόπους για την αναβίωση της «ειρηνευτικής διαδικασίας» μεταξύ του Ισραήλ και της Παλαιστίνης. Το συμπέρασμα αυτής της συνάντησης ήταν τελεσίδικο: πρόκειται για πλήρες αδιέξοδο, λόγω των ισραηλινών θέσεων που απορρίπτουν τις προτάσεις που έχουν διατυπωθεί από τον Πρόεδρο Ομπάμα που υποστηρίζονται «επίσημα» από όλους, δηλαδή, δημιουργία δύο κρατών με την βάση τα σύνορα του 1967.
Ούτε δεν μπορεί να θεωρηθεί, όπως μόλις το έκανε το Κουαρτέτο, ότι από δω και στο εξής «πρέπει τα δυο ενδιαφερόμενα μέρη να πάρουν τις δύσκολες αποφάσεις».
Πρόκειται για καθαρό και αρνητικό πολιτικό μήνυμα που σηματοδοτεί την παραίτηση από το Κουαρτέτο να δράσει και μια ομολογία ηθελημένης αποτυχίας.
Είκοσι χρόνια έχουν περάσει από την έναρξη των διαπραγματεύσεων στη Μαδρίτη που οδήγησαν στην «ανταλλαγή της γης έναντι της ειρήνης».
Δεκαοχτώ χρόνια έχουν περάσει από την υπογραφή στην Ουάσιγκτον της ισραηλοπαλαιστινιακής ενδιάμεσης συμφωνίας γνωστή ως συμφωνία του Όσλο.
Ας θυμηθούμε ότι διακήρυττε ότι «οι διαπραγματεύσεις για το μόνιμο καθεστώς θα οδηγήσουν στην εφαρμογή των ψηφισμάτων 242 και 338 του Συμβουλίου Ασφαλείας».
Αυτό στηριζε ρητώς την διαπραγμάτευση στο διεθνές δίκαιο και όριζε ένα χρονοδιάγραμμα που θα επέτρεπε την ίδρυση ενός ανεξάρτητου, κυρίαρχου, παλαιστινιακού κράτους με τα σύνορα του 1967, το αργότερο εντός πέντε ετών .(...)
Η αναγνώριση του κράτους της Παλαιστίνης αναβλήθηκε επ’ αορίστον. Οκτώ χρόνια έχουν περάσει από τον «Οδικό Χάρτη» που θα οδηγούσε στη δημιουργία του εν λόγω κράτους το 2005. Τέσσερα χρόνια από την Ανάπολη που θα οδηγούσε στην ίδρυση παλαιστινιακού κράτους το 2008. (1)
Αναφερόμενος στο ισραηλινό πείσμα, ο κ. Lefort μας περιγράφει το παλαιστινιακό κράτος σύμφωνα με τον Νετανιάχου: «Τον περασμένο Μάιο, ο Βενιαμίν Νετανιάχου επανέλαβε στις Ηνωμένες Πολιτείες, ενώπιο του Κογκρέσο, τους μεγάλους άξονες του σχεδίου του. Ένα πρόγραμμα που συμπεριλαμβάνεται με μια σειρά από αρνήσεις: άρνηση των συνόρων του 1967, άρνηση της διάλυσης των οικισμών –που είναι όμως παράνομοι-, άρνηση του παγώματος της οικοδόμησης αποικιακών οικισμών οποιουδήποτε είδους, άρνηση να μοιραστεί η Ιερουσαλήμ και άρνηση της αναγνώρισης των δικαιωμάτων των Παλαιστινίων προσφύγων. Ο Βενιαμίν Νετανιάχου δηλώνει πράγματι ότι στηρίζει τη δημιουργία ενός παλαιστινιακού κράτους, αλλά με την απαράδεκτη προϋπόθεση να κατονομάσει «Κράτος» μια ακολουθία από μίνι-θύλακες που στερούνται κάθε δικαιώματος και κάθε βιωσιμότητας. (...)
Μετά από τόσες δεκαετίες και εξήντα τέσσερα χρόνια μετά την κατάτμηση του παλαιστινιακού προτεκτοράτου, το ανεξάρτητο Κράτος της Παλαιστίνης ανεξάρτητο και κυρίαρχο στα σύνορα του 1967 και με την Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσά του, ανοίγοντας το δρόμο για την πλήρη και ολόκληρη εφαρμογή των δικαιωμάτων του παλαιστινιακού λαού, είναι σήμερα ο μόνος τρόπος για να μετακινηθούν οι γραμμές και για δράση -επιτέλους πράξη- για να εγκατασταθούν δυο κράτη που θα ζήσουν με ειρήνη και ασφάλεια, το ένα δίπλα στο άλλο. Νομοθεσίες περί ειρήνης απαιτεί δράση.
Το γεγονός ότι η ΕΕ είναι έτοιμη να αναγνωρίσει επισήμως το παλαιστινιακό κράτος εντός των συνόρων του 1967 τον Ιούλιο και τον ερχόμενο Σεπτέμβριο, είναι ο μόνος δρόμος προς την ειρήνη (1).
Κανένα σήμα δεν ήλθε από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Ευρώπη ευθυγραμμίζεται και στέκεται πίσω από την ομιλία του Μπαράκ Ομπάμα. Πράγματι, ο Αμερικανός Πρόεδρος εκφώνησε την Κυριακή 22 Μαΐου, μια πολυαναμενόμενη ομιλία ενώπιο της AIPAC, το κυριότερο λόμπι υπέρ του Ισραήλ στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο Μπαράκ Ομπάμα επανέλαβε την υποστήριξή του για τη δημιουργία ενός παλαιστινιακού κράτους με βάση τα σύνορα προ του πόλεμου του 1967.
Ενώπιο της AIPAC, ο Ομπάμα –που χειροκροτήθηκε επανειλημμένα- έδωσε ωστόσο, εγγυήσεις στους Ισραηλινούς και την υποστήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών.
Υποστήριξε ότι «ακόμα κι αν μπορεί να διαφωνούμε μερικές φορές, όπως οι φίλοι μπορεί να είναι, οι δεσμοί μεταξύ των ΗΠΑ και του Ισραήλ είναι αναλλοίωτοι, και η στράτευση των Ηνωμένων Πολιτειών για την ασφάλεια του Ισραήλ είναι αταλάντευτη». Ο Μπαράκ Ομπάμα υπογράμμισε ότι οι ανταλλαγές αυτές θα οδηγήσουν σε χάραξη των συνόρων διαφορετική από εκείνη που προέκυψε από τη σύγκρουση του 1967. Ο κ. Ομπάμα έκρινε ότι είχαν γίνει «ψευδείς παραστάσεις» από την ομιλία του. Η θέση του προέδρου «σημαίνει ότι τα ίδια τα μέρη, οι Ισραηλινοί και οι Παλαιστίνιοι θα διαπραγματευθούν για σύνορα διαφορετικά από αυτά που υπήρχαν στις 4 Ιουνίου 1967», που θα λάβουν υπόψη τις «δημογραφικές πραγματικότητες επί του εδάφους και τις ανάγκες των δύο μερών» (2).
Είναι πεντακάθαρο, πρόκειται για το 1967 με τα μετέπειτα τετελεσμένα γεγονότα. Θυμηθείτε, ο καθένας έχει στο μυαλό του το πανηγύρι των συζητήσεων το Σεπτέμβριο του 2010 που απέτυχαν τρεις εβδομάδες μετά:, το Ισραήλ έχοντας δηλώσει ότι δεν θα σταματήσει την επέκταση των εποικισμών, ο Ομπάμα δήλωνε τον Δεκέμβριο του 2010 ότι δεν μπορεί να κάνει τίποτα. Στη συνέχεια, η κυβέρνηση Ομπάμα εμπόδισε την έρευνα του ΟΗΕ για την ισραηλινή επιχείρηση «Συμπαγές Μολύβι» (3).
Τι λέει το ψήφισμα της 22 Νοεμβρίου 1967;
Διαβάζουμε: «Το Συμβούλιο Ασφαλείας, εκφράζοντας τη ανησυχία που συνεχίζει να του προκαλεί η σοβαρή κατάσταση στη Μέση Ανατολή, δηλώνει ότι η ολοκλήρωση των αρχών του Χάρτη απαιτεί την δημιουργία μιας δίκαιης και διαρκούς ειρήνης στη Μέση Ανατολή, η οποία θα πρέπει να περιλαμβάνει την εφαρμογή των δύο ακολούθων αρχών: 1) Απόσυρση των ένοπλων δυνάμεων του Ισραήλ από τα εδάφη που κατελήφθησαν στην πρόσφατη σύγκρουση, 2) Τερματισμός όλων των απαιτήσεων ή οποιαδήποτε εχθρικής στάσης, σεβασμός και αναγνώριση της κυριαρχίας, της εδαφικής ακεραιότητας και της πολιτικής ανεξαρτησίας κάθε κράτους στην περιοχή και του δικαιώματος τους να ζει ειρηνικά μέσα σε ασφαλή και αναγνωρισμένα σύνορα, απαλλαγμένο από απειλές ή πράξεις βίας». Η γαλλική ερμηνεία είναι «από όλα τα εδάφη», στα αγγλικά η ερμηνεία είναι διαφορετική. «Να θυμηθούμε, γράφει ο Πρέσβης Zvi Tenney, ότι το ψήφισμα 242 προβλέπει την απόσυρση των Ισραηλινών from territories, δηλαδή από ορισμένα κατεχόμενα εδάφη και όχι από όλα τα εδάφη που κατέλαβαν στη διάρκεια της σύγκρουσης του 1967». (4)
Η θέση του Ισραήλ
Πρέπει να ξέρετε ότι η ισραηλινή κυβέρνηση είναι ενάντια, ο Μπέντζαμιν Νετανιάχου προειδοποιεί τον Μαχμούτ Αμπάς και του ζητά να επιλέξει μεταξύ της ειρήνης με το Ισραήλ η της ειρήνης με τη Χαμάς.
Η συμβολή του πρέσβη του Ισραήλ στο Παρίσι, είναι ένα μοντέλο της μπερδεμένης ρητορικής όπου τελικά διαπιστώνουμε ότι το Ισραήλ επιμένει και υπογράφει. Διαβάζουμε: «Σας υπόσχομαι ότι το Ισραήλ δεν θα είναι η τελευταία χώρα που θα δεχθεί το παλαιστινιακό κράτος στα Ηνωμένα Έθνη. Θα είναι η πρώτη». Αυτή η δήλωση του ισραηλινού πρωθυπουργού προς το αμερικανικό Κογκρέσο το Μάιο, για την αναγνώριση ενός παλαιστινιακού κράτους γεννημένο από συνομιλίες, αποτελεί περαιτέρω απόδειξη της δέσμευσης του Ισραήλ για την ειρήνη. Το ερώτημα δεν είναι η αρχή, αλλά ο τρόπος για να επιτευχθεί. Το ζήτημα είναι προπαντός να ξέρουμε σε τι θα μοιάζει αυτό το κράτος». (5)
Ο Yossi Gal συνεχίζει: «Η ειρήνη δεν μπορεί παρά να είναι το αποτέλεσμα διαπραγματεύσεων και διαλόγου μεταξύ των δύο μερών που έχουν αποφασίσει να συνδέσουν τη μοίρα τους και να οικοδομήσουν το μέλλον μαζί. Μια μονομερής δράση θα ήταν επίσης αντίθετη με τις αρχές που ορίζονται από το Κουαρτέτο. Έχουμε με τους Παλαιστίνιους ένα κοινό στόχο. Το Ισραήλ έχει αποφασίσει να αποδεχθεί την αρχή των δύο εθνών - κρατών για δύο λαούς. (...) Το γεγονός ότι οι Παλαιστίνιοι έχουν αποφασίσει να θέσουν τέλος στις χρόνιες διαπραγματεύσεις, διεκδικώντας το «δικαίωμα επιστροφής» των προσφύγων τους στο Ισραήλ, δεν μπορεί παρά να μας εμπνεύσει περισσότερη αμφιβολία για την πραγματική θέληση τους να αναγνωρίσουν το Ισραήλ ως κράτος του εβραϊκού λαού. Το δικαίωμα της επιστροφής πρέπει να γίνει, ως το λογικότερο, στα σύνορα του νεοσύστατου παλαιστινιακού κράτους. Σύμφωνα με την παλαιστινιακή λογική, θα υπάρξει ένα νέο ανεξάρτητο παλαιστινιακό κράτος, αλλά με πρόσφυγες που θα εγκατασταθούν σε «αυτό το άλλο κράτος», το Ισραήλ; (...)»( 5)
Ο Πρέσβης ξέχασε να αναφέρει ότι οι Παλαιστίνιοι διαπραγματεύονται για 20 χρόνια για το τίποτα, σε αντίθεση, αυτό που παραμένει από την αρχική Παλαιστίνη γίνεται σταδιακά και αναπόφευκτα μια στάλα (λιγότερο από το 22%).
Παλαιστινιακό κράτος, τι να το κάνουμε;
Υπενθυμίζεται ότι το ψήφισμα 181 της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, που εγκρίθηκε στις 29 Νοεμβρίου 1947, συνιστά χωρισμό της Παλαιστίνης σε ένα εβραϊκό κράτος, ένα αραβικό κράτος και μια ζώνη «κάτω από ειδικό διεθνές καθεστώς». 14.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα με 558.000 Εβραίους και 405.000 Άραβες για το εβραϊκό κράτος, 11.500 τετραγωνικά χιλιόμετρα με 804.000 Άραβες και 10.000 Εβραίους στο αραβικό κράτος, 106.000 Άραβες και 100.000 Εβραίοι στη διεθνή ζώνη που περιλαμβάνει τους Αγίους Τόπους, την Ιερουσαλήμ και τη Βηθλεέμ. Μεταξύ των δύο κρατών έπρεπε να υπάρξει μια οικονομική, νομισματική και τελωνιακή ένωση.
Το ψήφισμα δεν εφαρμόστηκε ποτέ και έξι μήνες μετά την ψηφοφορία, στις 15 Μαΐου 1948, ξεκινά ο πρώτος αραβοισραηλινός πόλεμος, μετά από πέντε μήνες παλαιστινοεβραϊκού πόλεμου.
Να σημειώσουμε ότι στο εβραϊκό κράτος, ζούσαν 405.000 Άραβες πριν από τη βίαιη εκδίωξη τους, γεγονός που είναι σε αντίθεση με την εμμονή του Βενιαμίν Νετανιάχου να διαθέτει ένα εβραϊκό κράτος στειρωμένο από τους Άραβες, αρνούμενου το δικαίωμα της επιστροφής στους Άραβες οι οποίοι εκδιώχτηκαν σχεδόν εξ ολοκλήρου.
Αν όντως συνέβη αυτό, οι Άραβες του Ισραήλ δεν προορίζονται πλέον να παραμείνουν στο εβραϊκό κράτος, και θα θα διογκωθεί ο αριθμός των κατοίκων στο παλαιστινιακό Μπαντουστάν. Στα ίδια πλαίσια της άρνησης, στις 25 Μαΐου, 2011, το Νομικό Φόρουμ του Ισραήλ και ο πρέσβης Alan Baker, απευθύνθηκαν στο Γενικό Γραμματέα Μπαν Κι Μουν με επιστολή στην οποία ισχυρίζονται τη νομιμότητα του Ισραήλ στα σημερινά σύνορα του επικαλούμενοι ένα ψήφισμα της Κοινωνία των Εθνών του 1922, στο οποίο είχε αποφασιστεί ομόφωνα να δημιουργηθεί μια εθνική πατρίδα του εβραϊκού λαού στον ιστορικό χώρο της Γης του Ισραήλ. Επομένως, το παραπάνω ψήφισμα της Κοινωνίας των Εθνών εξακολουθεί να ισχύει, και οι 650.000 Εβραίοι που κατοικούν στις περιοχές της Ιουδαίας, Σαμάρειας και της Ανατολικής Ιερουσαλήμ, ζουν εκεί νόμιμα». (6)
Όπως έγραψε ο Ντάνιελ Vanhove, ο οποίος είναι δύσπιστος: «Μπορούμε να χαρούμε;» ακόμα και να υποστηρίξουμε την προσεχή αναγνώριση του παλαιστινιακού κράτους-παρία; Αυτό μου φαίνεται απίθανο. (...)
Ως υπενθύμιση: από τη δημιουργία του ισραηλινού κράτους και την απεχθή πρακτική του να επεκτείνει τα σύνορά του με ψευδείς ιδεολογίες και δικαιολογίες ασφάλειας, ο συστηματικός διαμελισμός των παλαιστινιακών εδαφών μέσω του αποικισμού θεωρείται «έγκλημα πολέμου» από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο. Και από την Ιστορική Παλαιστίνη, παραμένει μόνο το κατακερματισμένο 15% του εδάφους της, όπως οι Μαντουστάν της Νότιας Αφρικής σε κάποια εποχή– χωρίς να αναφέρουμε το στρατόπεδο θανάτωσης της Γάζας, όπου ο συσσωρεμένος πληθυσμός ασφυκτιά από ένα από τους χειρότερους αποκλεισμούς που έχει επιβληθεί από κατακτητή και την πολεμική μηχανή του.
Ως εκ τούτου, ακόμη και αν αυτό το σχέδιο εγκαθίδρυσης κράτους προβλέπει ότι θα είναι εντός των συνόρων του 1967, το να υιοθετήσεις ένα παλαιστινιακό κράτος σήμερα είναι:
-χωρίς να το λέμε, να συμμετάσχουμε σε μια απαράδεκτη πορεία των γεγονότων
- να εγκρίνουμε το διαχωριστικό τείχος που εισχωρεί βαθιά στο παλαιστινιακό έδαφος - να αναγνωρίσουμε ένα μέρος των εποικισμών, συμπεριλαμβανομένης της Ανατολικής Ιερουσαλήμ, η οποία είναι μια ντε φάκτο προσάρτηση της πόλης, όμως δηλωμένη ως πρωτεύουσα του μελλοντικού κράτους
- να δεχόμαστε ότι οι πρόσφυγες δεν θα επιστρέψουν ποτέ στην πατρίδα τους, όπως κατοχύρωνε το Ψήφισμα 194 των Ηνωμένων Εθνών στις 11 Δεκεμβρίου 1948 (...)
θα ήταν ίσως πιο χρήσιμο να αναρωτηθούμε αν το πρώτο πράγμα να κάνουμε δεν θα ήταν να σταματήσει αυτή η απαίσια σφαγή της οποίας μετράμε τις μοιραίες συνέπειες κάθε μέρα για παραπάνω από 63 χρόνια. "(7)
Από την πλευρά του, στα ίδια απόνερα της ματαιότητας της διαδικασίας, ο Fadwa Nassar έγραψε: «Πολλοί είναι οι Παλαιστίνιοι που θέτουν ερωτήσεις σχετικά με την έννοια της διπλωματικής μάχης που ξεκίνησε η Παλαιστινιακή Αρχή για την αναγνώριση ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους από τα Ηνωμένα Έθνη. (...)
Έπειτα, η ιδέα για τη "μονομερή" διακήρυξη ενός ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους, θεωρείται από το σιωνιστικό κράτος και τους συμμάχους του ως προσβολή. Είναι αυτονόητο ότι η προσφυγή της Παλαιστινιακής Αρχής για την ανακήρυξη «μονομερούς» ανεξαρτησίας της Παλαιστίνης στο όργανα του ΟΗΕ, ακολουθεί την αποτυχία των δεκαοκτώ ετών διαπραγματεύσεων. (...)
Το παλαιστινιακό κράτος που "προσφέρεται" από τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, και γίνεται αποδεκτό από τους Σιωνιστές, σίγουρα δεν είναι το ίδιο με αυτό που διεκδικεί η Παλαιστινιακή Αρχή, ούτε α φορτιορι ο παλαιστινιακός λαός. (...)
Για πολλές παλαιστινιακές δυνάμεις, είναι απαραίτητο να ενωθούν οι παλαιστινιακές τάξεις πριν από την προσφυγή στον ΟΗΕ, αλλά ο Μαχμούντ Αμπάς έλαβε διαφορετική απόφαση. (...)
Όσο ο Μαχμούντ Αμπάς δεν λαβαίνει υπόψη τους πραγματικούς παράγοντες που του επιτρέπουν να δώσει αυτή τη μάχη στα Ηνωμένα Έθνη, η αναγνώριση του ανεξάρτητου κράτους της Παλαιστίνης, στο περίπου 22% της κατεχομένης Παλαιστίνης, θα εξακολουθήσει να αποτελεί μια αναγνώριση στο χαρτί και δεν μπορεί να είναι ένας μοχλός για την απελευθέρωση της Παλαιστίνης και την επιστροφή των προσφύγων. Η αναγνώριση, ναι, αλλά τι να την κάνουμε; (8)
Πρώην Ευρωπαίοι ηγέτες, με επικεφαλής τον Hubert Vedrine, καλούν τις κυβερνήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης να αναγνωρίσουν το κράτος της Παλαιστίνης, τον Σεπτέμβριο. (...) Σημειώνεται ότι σε αυτά τα καλέσματα, δεν υπάρχει καμία αναφορά στα σύνορα του 1967 και την εφαρμογή του Ψηφίσματος 242. Με καθαρά λόγια, κάνουν το ελάχιστο γνωρίζοντας ότι κατά βάθος, το πρόβλημα παραμένει.
Το βλέπουμε, τίποτα δεν κερδήθηκε.
Προφανώς, μια τέτοια διακήρυξη θα έχει κυρίως πολιτική αξία, δεδομένου ότι δεν θα έθετε τέλος στην ισραηλινή κατοχή. Οι Ηνωμένες Πολιτείες οδηγούνται, εκτός από θαύμα, να θέτουν ένα βέτο για το οποίο μπορούμε να αναρωτηθούμε την ορθότητα, με το χρόνο και τις ταχείς μεταβολές στο κόσμο.
Είναι ωστόσο μια μοναδική ευκαιρία για την αποκατάσταση της δικαιοσύνης στον παλαιστινιακό λαό που δεν γνώρισε παρά μόνο τον πόλεμο για σχεδόν έναν αιώνα και που δέχεται να ζήσει σε λιγότερο από το 20% της αρχικής Παλαιστίνης.
του καθηγητή Chems Eddine Chitour (Αλγέρι)
Μόνο ένα πράγμα βλέπουν: κλέψαμε τη χώρα τους. Γιατί θα έπρεπε να το αποδεχθούν;»
Δαβίδ Μπεν Γκουριόν (Το εβραϊκό Παράδοξο, σ. 121)
Μετά από έντεκα μήνες αδιεξόδων ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων, η Παλαιστινιακή Αρχή ανακοίνωσε, με την ελπίδα να βγει από το αδιέξοδο, ότι θα ζητήσει από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ να αναγνωριστεί η ανεξαρτησία της Παλαιστίνης εντός των συνόρων της 1967.
Μέχρι σήμερα, το κράτος της Παλαιστίνης, αναγνωρίζεται από 94 κράτη μέλη του ΟΗΕ επί συνόλου 192. Στο τέλος του 2010, πέντε νοτιοαμερικανικά κράτη, με επικεφαλής τη Βραζιλία, αναγνώρισαν το «Κράτος της Παλαιστίνης με τα σύνορα του 1967».
20 χρόνια διαπραγματεύσεων, για το τίποτα
Ο Jean-Claude Lefort, πρόεδρος του Συλλόγου Αλληλεγγύης Γαλλίας - Παλαιστίνης, συνοψίζει εύστοχα τη κατάσταση του παλαιστινιακού μαρτυρίου.
Διαβάζουμε: «Τα μέλη του Κουαρτέτου για τη Μέση Ανατολή συγκεντρώθηκαν χθες στην Ουάσιγκτον για να συζητήσουν τρόπους για την αναβίωση της «ειρηνευτικής διαδικασίας» μεταξύ του Ισραήλ και της Παλαιστίνης. Το συμπέρασμα αυτής της συνάντησης ήταν τελεσίδικο: πρόκειται για πλήρες αδιέξοδο, λόγω των ισραηλινών θέσεων που απορρίπτουν τις προτάσεις που έχουν διατυπωθεί από τον Πρόεδρο Ομπάμα που υποστηρίζονται «επίσημα» από όλους, δηλαδή, δημιουργία δύο κρατών με την βάση τα σύνορα του 1967.
Πρόκειται για καθαρό και αρνητικό πολιτικό μήνυμα που σηματοδοτεί την παραίτηση από το Κουαρτέτο να δράσει και μια ομολογία ηθελημένης αποτυχίας.
Είκοσι χρόνια έχουν περάσει από την έναρξη των διαπραγματεύσεων στη Μαδρίτη που οδήγησαν στην «ανταλλαγή της γης έναντι της ειρήνης».
Δεκαοχτώ χρόνια έχουν περάσει από την υπογραφή στην Ουάσιγκτον της ισραηλοπαλαιστινιακής ενδιάμεσης συμφωνίας γνωστή ως συμφωνία του Όσλο.
Ας θυμηθούμε ότι διακήρυττε ότι «οι διαπραγματεύσεις για το μόνιμο καθεστώς θα οδηγήσουν στην εφαρμογή των ψηφισμάτων 242 και 338 του Συμβουλίου Ασφαλείας».
Αυτό στηριζε ρητώς την διαπραγμάτευση στο διεθνές δίκαιο και όριζε ένα χρονοδιάγραμμα που θα επέτρεπε την ίδρυση ενός ανεξάρτητου, κυρίαρχου, παλαιστινιακού κράτους με τα σύνορα του 1967, το αργότερο εντός πέντε ετών .(...)
Η αναγνώριση του κράτους της Παλαιστίνης αναβλήθηκε επ’ αορίστον. Οκτώ χρόνια έχουν περάσει από τον «Οδικό Χάρτη» που θα οδηγούσε στη δημιουργία του εν λόγω κράτους το 2005. Τέσσερα χρόνια από την Ανάπολη που θα οδηγούσε στην ίδρυση παλαιστινιακού κράτους το 2008. (1)
Αναφερόμενος στο ισραηλινό πείσμα, ο κ. Lefort μας περιγράφει το παλαιστινιακό κράτος σύμφωνα με τον Νετανιάχου: «Τον περασμένο Μάιο, ο Βενιαμίν Νετανιάχου επανέλαβε στις Ηνωμένες Πολιτείες, ενώπιο του Κογκρέσο, τους μεγάλους άξονες του σχεδίου του. Ένα πρόγραμμα που συμπεριλαμβάνεται με μια σειρά από αρνήσεις: άρνηση των συνόρων του 1967, άρνηση της διάλυσης των οικισμών –που είναι όμως παράνομοι-, άρνηση του παγώματος της οικοδόμησης αποικιακών οικισμών οποιουδήποτε είδους, άρνηση να μοιραστεί η Ιερουσαλήμ και άρνηση της αναγνώρισης των δικαιωμάτων των Παλαιστινίων προσφύγων. Ο Βενιαμίν Νετανιάχου δηλώνει πράγματι ότι στηρίζει τη δημιουργία ενός παλαιστινιακού κράτους, αλλά με την απαράδεκτη προϋπόθεση να κατονομάσει «Κράτος» μια ακολουθία από μίνι-θύλακες που στερούνται κάθε δικαιώματος και κάθε βιωσιμότητας. (...)
Μετά από τόσες δεκαετίες και εξήντα τέσσερα χρόνια μετά την κατάτμηση του παλαιστινιακού προτεκτοράτου, το ανεξάρτητο Κράτος της Παλαιστίνης ανεξάρτητο και κυρίαρχο στα σύνορα του 1967 και με την Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσά του, ανοίγοντας το δρόμο για την πλήρη και ολόκληρη εφαρμογή των δικαιωμάτων του παλαιστινιακού λαού, είναι σήμερα ο μόνος τρόπος για να μετακινηθούν οι γραμμές και για δράση -επιτέλους πράξη- για να εγκατασταθούν δυο κράτη που θα ζήσουν με ειρήνη και ασφάλεια, το ένα δίπλα στο άλλο. Νομοθεσίες περί ειρήνης απαιτεί δράση.
Το γεγονός ότι η ΕΕ είναι έτοιμη να αναγνωρίσει επισήμως το παλαιστινιακό κράτος εντός των συνόρων του 1967 τον Ιούλιο και τον ερχόμενο Σεπτέμβριο, είναι ο μόνος δρόμος προς την ειρήνη (1).
Κανένα σήμα δεν ήλθε από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Ευρώπη ευθυγραμμίζεται και στέκεται πίσω από την ομιλία του Μπαράκ Ομπάμα. Πράγματι, ο Αμερικανός Πρόεδρος εκφώνησε την Κυριακή 22 Μαΐου, μια πολυαναμενόμενη ομιλία ενώπιο της AIPAC, το κυριότερο λόμπι υπέρ του Ισραήλ στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο Μπαράκ Ομπάμα επανέλαβε την υποστήριξή του για τη δημιουργία ενός παλαιστινιακού κράτους με βάση τα σύνορα προ του πόλεμου του 1967.
Ενώπιο της AIPAC, ο Ομπάμα –που χειροκροτήθηκε επανειλημμένα- έδωσε ωστόσο, εγγυήσεις στους Ισραηλινούς και την υποστήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών.
Υποστήριξε ότι «ακόμα κι αν μπορεί να διαφωνούμε μερικές φορές, όπως οι φίλοι μπορεί να είναι, οι δεσμοί μεταξύ των ΗΠΑ και του Ισραήλ είναι αναλλοίωτοι, και η στράτευση των Ηνωμένων Πολιτειών για την ασφάλεια του Ισραήλ είναι αταλάντευτη». Ο Μπαράκ Ομπάμα υπογράμμισε ότι οι ανταλλαγές αυτές θα οδηγήσουν σε χάραξη των συνόρων διαφορετική από εκείνη που προέκυψε από τη σύγκρουση του 1967. Ο κ. Ομπάμα έκρινε ότι είχαν γίνει «ψευδείς παραστάσεις» από την ομιλία του. Η θέση του προέδρου «σημαίνει ότι τα ίδια τα μέρη, οι Ισραηλινοί και οι Παλαιστίνιοι θα διαπραγματευθούν για σύνορα διαφορετικά από αυτά που υπήρχαν στις 4 Ιουνίου 1967», που θα λάβουν υπόψη τις «δημογραφικές πραγματικότητες επί του εδάφους και τις ανάγκες των δύο μερών» (2).
Είναι πεντακάθαρο, πρόκειται για το 1967 με τα μετέπειτα τετελεσμένα γεγονότα. Θυμηθείτε, ο καθένας έχει στο μυαλό του το πανηγύρι των συζητήσεων το Σεπτέμβριο του 2010 που απέτυχαν τρεις εβδομάδες μετά:, το Ισραήλ έχοντας δηλώσει ότι δεν θα σταματήσει την επέκταση των εποικισμών, ο Ομπάμα δήλωνε τον Δεκέμβριο του 2010 ότι δεν μπορεί να κάνει τίποτα. Στη συνέχεια, η κυβέρνηση Ομπάμα εμπόδισε την έρευνα του ΟΗΕ για την ισραηλινή επιχείρηση «Συμπαγές Μολύβι» (3).
Τι λέει το ψήφισμα της 22 Νοεμβρίου 1967;
Διαβάζουμε: «Το Συμβούλιο Ασφαλείας, εκφράζοντας τη ανησυχία που συνεχίζει να του προκαλεί η σοβαρή κατάσταση στη Μέση Ανατολή, δηλώνει ότι η ολοκλήρωση των αρχών του Χάρτη απαιτεί την δημιουργία μιας δίκαιης και διαρκούς ειρήνης στη Μέση Ανατολή, η οποία θα πρέπει να περιλαμβάνει την εφαρμογή των δύο ακολούθων αρχών: 1) Απόσυρση των ένοπλων δυνάμεων του Ισραήλ από τα εδάφη που κατελήφθησαν στην πρόσφατη σύγκρουση, 2) Τερματισμός όλων των απαιτήσεων ή οποιαδήποτε εχθρικής στάσης, σεβασμός και αναγνώριση της κυριαρχίας, της εδαφικής ακεραιότητας και της πολιτικής ανεξαρτησίας κάθε κράτους στην περιοχή και του δικαιώματος τους να ζει ειρηνικά μέσα σε ασφαλή και αναγνωρισμένα σύνορα, απαλλαγμένο από απειλές ή πράξεις βίας». Η γαλλική ερμηνεία είναι «από όλα τα εδάφη», στα αγγλικά η ερμηνεία είναι διαφορετική. «Να θυμηθούμε, γράφει ο Πρέσβης Zvi Tenney, ότι το ψήφισμα 242 προβλέπει την απόσυρση των Ισραηλινών from territories, δηλαδή από ορισμένα κατεχόμενα εδάφη και όχι από όλα τα εδάφη που κατέλαβαν στη διάρκεια της σύγκρουσης του 1967». (4)
Η θέση του Ισραήλ
Πρέπει να ξέρετε ότι η ισραηλινή κυβέρνηση είναι ενάντια, ο Μπέντζαμιν Νετανιάχου προειδοποιεί τον Μαχμούτ Αμπάς και του ζητά να επιλέξει μεταξύ της ειρήνης με το Ισραήλ η της ειρήνης με τη Χαμάς.
Η συμβολή του πρέσβη του Ισραήλ στο Παρίσι, είναι ένα μοντέλο της μπερδεμένης ρητορικής όπου τελικά διαπιστώνουμε ότι το Ισραήλ επιμένει και υπογράφει. Διαβάζουμε: «Σας υπόσχομαι ότι το Ισραήλ δεν θα είναι η τελευταία χώρα που θα δεχθεί το παλαιστινιακό κράτος στα Ηνωμένα Έθνη. Θα είναι η πρώτη». Αυτή η δήλωση του ισραηλινού πρωθυπουργού προς το αμερικανικό Κογκρέσο το Μάιο, για την αναγνώριση ενός παλαιστινιακού κράτους γεννημένο από συνομιλίες, αποτελεί περαιτέρω απόδειξη της δέσμευσης του Ισραήλ για την ειρήνη. Το ερώτημα δεν είναι η αρχή, αλλά ο τρόπος για να επιτευχθεί. Το ζήτημα είναι προπαντός να ξέρουμε σε τι θα μοιάζει αυτό το κράτος». (5)
Ο Yossi Gal συνεχίζει: «Η ειρήνη δεν μπορεί παρά να είναι το αποτέλεσμα διαπραγματεύσεων και διαλόγου μεταξύ των δύο μερών που έχουν αποφασίσει να συνδέσουν τη μοίρα τους και να οικοδομήσουν το μέλλον μαζί. Μια μονομερής δράση θα ήταν επίσης αντίθετη με τις αρχές που ορίζονται από το Κουαρτέτο. Έχουμε με τους Παλαιστίνιους ένα κοινό στόχο. Το Ισραήλ έχει αποφασίσει να αποδεχθεί την αρχή των δύο εθνών - κρατών για δύο λαούς. (...) Το γεγονός ότι οι Παλαιστίνιοι έχουν αποφασίσει να θέσουν τέλος στις χρόνιες διαπραγματεύσεις, διεκδικώντας το «δικαίωμα επιστροφής» των προσφύγων τους στο Ισραήλ, δεν μπορεί παρά να μας εμπνεύσει περισσότερη αμφιβολία για την πραγματική θέληση τους να αναγνωρίσουν το Ισραήλ ως κράτος του εβραϊκού λαού. Το δικαίωμα της επιστροφής πρέπει να γίνει, ως το λογικότερο, στα σύνορα του νεοσύστατου παλαιστινιακού κράτους. Σύμφωνα με την παλαιστινιακή λογική, θα υπάρξει ένα νέο ανεξάρτητο παλαιστινιακό κράτος, αλλά με πρόσφυγες που θα εγκατασταθούν σε «αυτό το άλλο κράτος», το Ισραήλ; (...)»( 5)
Ο Πρέσβης ξέχασε να αναφέρει ότι οι Παλαιστίνιοι διαπραγματεύονται για 20 χρόνια για το τίποτα, σε αντίθεση, αυτό που παραμένει από την αρχική Παλαιστίνη γίνεται σταδιακά και αναπόφευκτα μια στάλα (λιγότερο από το 22%).
Παλαιστινιακό κράτος, τι να το κάνουμε;
Υπενθυμίζεται ότι το ψήφισμα 181 της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, που εγκρίθηκε στις 29 Νοεμβρίου 1947, συνιστά χωρισμό της Παλαιστίνης σε ένα εβραϊκό κράτος, ένα αραβικό κράτος και μια ζώνη «κάτω από ειδικό διεθνές καθεστώς». 14.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα με 558.000 Εβραίους και 405.000 Άραβες για το εβραϊκό κράτος, 11.500 τετραγωνικά χιλιόμετρα με 804.000 Άραβες και 10.000 Εβραίους στο αραβικό κράτος, 106.000 Άραβες και 100.000 Εβραίοι στη διεθνή ζώνη που περιλαμβάνει τους Αγίους Τόπους, την Ιερουσαλήμ και τη Βηθλεέμ. Μεταξύ των δύο κρατών έπρεπε να υπάρξει μια οικονομική, νομισματική και τελωνιακή ένωση.
Το ψήφισμα δεν εφαρμόστηκε ποτέ και έξι μήνες μετά την ψηφοφορία, στις 15 Μαΐου 1948, ξεκινά ο πρώτος αραβοισραηλινός πόλεμος, μετά από πέντε μήνες παλαιστινοεβραϊκού πόλεμου.
Να σημειώσουμε ότι στο εβραϊκό κράτος, ζούσαν 405.000 Άραβες πριν από τη βίαιη εκδίωξη τους, γεγονός που είναι σε αντίθεση με την εμμονή του Βενιαμίν Νετανιάχου να διαθέτει ένα εβραϊκό κράτος στειρωμένο από τους Άραβες, αρνούμενου το δικαίωμα της επιστροφής στους Άραβες οι οποίοι εκδιώχτηκαν σχεδόν εξ ολοκλήρου.
Αν όντως συνέβη αυτό, οι Άραβες του Ισραήλ δεν προορίζονται πλέον να παραμείνουν στο εβραϊκό κράτος, και θα θα διογκωθεί ο αριθμός των κατοίκων στο παλαιστινιακό Μπαντουστάν. Στα ίδια πλαίσια της άρνησης, στις 25 Μαΐου, 2011, το Νομικό Φόρουμ του Ισραήλ και ο πρέσβης Alan Baker, απευθύνθηκαν στο Γενικό Γραμματέα Μπαν Κι Μουν με επιστολή στην οποία ισχυρίζονται τη νομιμότητα του Ισραήλ στα σημερινά σύνορα του επικαλούμενοι ένα ψήφισμα της Κοινωνία των Εθνών του 1922, στο οποίο είχε αποφασιστεί ομόφωνα να δημιουργηθεί μια εθνική πατρίδα του εβραϊκού λαού στον ιστορικό χώρο της Γης του Ισραήλ. Επομένως, το παραπάνω ψήφισμα της Κοινωνίας των Εθνών εξακολουθεί να ισχύει, και οι 650.000 Εβραίοι που κατοικούν στις περιοχές της Ιουδαίας, Σαμάρειας και της Ανατολικής Ιερουσαλήμ, ζουν εκεί νόμιμα». (6)
Όπως έγραψε ο Ντάνιελ Vanhove, ο οποίος είναι δύσπιστος: «Μπορούμε να χαρούμε;» ακόμα και να υποστηρίξουμε την προσεχή αναγνώριση του παλαιστινιακού κράτους-παρία; Αυτό μου φαίνεται απίθανο. (...)
Ως υπενθύμιση: από τη δημιουργία του ισραηλινού κράτους και την απεχθή πρακτική του να επεκτείνει τα σύνορά του με ψευδείς ιδεολογίες και δικαιολογίες ασφάλειας, ο συστηματικός διαμελισμός των παλαιστινιακών εδαφών μέσω του αποικισμού θεωρείται «έγκλημα πολέμου» από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο. Και από την Ιστορική Παλαιστίνη, παραμένει μόνο το κατακερματισμένο 15% του εδάφους της, όπως οι Μαντουστάν της Νότιας Αφρικής σε κάποια εποχή– χωρίς να αναφέρουμε το στρατόπεδο θανάτωσης της Γάζας, όπου ο συσσωρεμένος πληθυσμός ασφυκτιά από ένα από τους χειρότερους αποκλεισμούς που έχει επιβληθεί από κατακτητή και την πολεμική μηχανή του.
Ως εκ τούτου, ακόμη και αν αυτό το σχέδιο εγκαθίδρυσης κράτους προβλέπει ότι θα είναι εντός των συνόρων του 1967, το να υιοθετήσεις ένα παλαιστινιακό κράτος σήμερα είναι:
-χωρίς να το λέμε, να συμμετάσχουμε σε μια απαράδεκτη πορεία των γεγονότων
- να εγκρίνουμε το διαχωριστικό τείχος που εισχωρεί βαθιά στο παλαιστινιακό έδαφος - να αναγνωρίσουμε ένα μέρος των εποικισμών, συμπεριλαμβανομένης της Ανατολικής Ιερουσαλήμ, η οποία είναι μια ντε φάκτο προσάρτηση της πόλης, όμως δηλωμένη ως πρωτεύουσα του μελλοντικού κράτους
- να δεχόμαστε ότι οι πρόσφυγες δεν θα επιστρέψουν ποτέ στην πατρίδα τους, όπως κατοχύρωνε το Ψήφισμα 194 των Ηνωμένων Εθνών στις 11 Δεκεμβρίου 1948 (...)
θα ήταν ίσως πιο χρήσιμο να αναρωτηθούμε αν το πρώτο πράγμα να κάνουμε δεν θα ήταν να σταματήσει αυτή η απαίσια σφαγή της οποίας μετράμε τις μοιραίες συνέπειες κάθε μέρα για παραπάνω από 63 χρόνια. "(7)
Από την πλευρά του, στα ίδια απόνερα της ματαιότητας της διαδικασίας, ο Fadwa Nassar έγραψε: «Πολλοί είναι οι Παλαιστίνιοι που θέτουν ερωτήσεις σχετικά με την έννοια της διπλωματικής μάχης που ξεκίνησε η Παλαιστινιακή Αρχή για την αναγνώριση ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους από τα Ηνωμένα Έθνη. (...)
Έπειτα, η ιδέα για τη "μονομερή" διακήρυξη ενός ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους, θεωρείται από το σιωνιστικό κράτος και τους συμμάχους του ως προσβολή. Είναι αυτονόητο ότι η προσφυγή της Παλαιστινιακής Αρχής για την ανακήρυξη «μονομερούς» ανεξαρτησίας της Παλαιστίνης στο όργανα του ΟΗΕ, ακολουθεί την αποτυχία των δεκαοκτώ ετών διαπραγματεύσεων. (...)
Το παλαιστινιακό κράτος που "προσφέρεται" από τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, και γίνεται αποδεκτό από τους Σιωνιστές, σίγουρα δεν είναι το ίδιο με αυτό που διεκδικεί η Παλαιστινιακή Αρχή, ούτε α φορτιορι ο παλαιστινιακός λαός. (...)
Για πολλές παλαιστινιακές δυνάμεις, είναι απαραίτητο να ενωθούν οι παλαιστινιακές τάξεις πριν από την προσφυγή στον ΟΗΕ, αλλά ο Μαχμούντ Αμπάς έλαβε διαφορετική απόφαση. (...)
Όσο ο Μαχμούντ Αμπάς δεν λαβαίνει υπόψη τους πραγματικούς παράγοντες που του επιτρέπουν να δώσει αυτή τη μάχη στα Ηνωμένα Έθνη, η αναγνώριση του ανεξάρτητου κράτους της Παλαιστίνης, στο περίπου 22% της κατεχομένης Παλαιστίνης, θα εξακολουθήσει να αποτελεί μια αναγνώριση στο χαρτί και δεν μπορεί να είναι ένας μοχλός για την απελευθέρωση της Παλαιστίνης και την επιστροφή των προσφύγων. Η αναγνώριση, ναι, αλλά τι να την κάνουμε; (8)
Πρώην Ευρωπαίοι ηγέτες, με επικεφαλής τον Hubert Vedrine, καλούν τις κυβερνήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης να αναγνωρίσουν το κράτος της Παλαιστίνης, τον Σεπτέμβριο. (...) Σημειώνεται ότι σε αυτά τα καλέσματα, δεν υπάρχει καμία αναφορά στα σύνορα του 1967 και την εφαρμογή του Ψηφίσματος 242. Με καθαρά λόγια, κάνουν το ελάχιστο γνωρίζοντας ότι κατά βάθος, το πρόβλημα παραμένει.
Το βλέπουμε, τίποτα δεν κερδήθηκε.
Προφανώς, μια τέτοια διακήρυξη θα έχει κυρίως πολιτική αξία, δεδομένου ότι δεν θα έθετε τέλος στην ισραηλινή κατοχή. Οι Ηνωμένες Πολιτείες οδηγούνται, εκτός από θαύμα, να θέτουν ένα βέτο για το οποίο μπορούμε να αναρωτηθούμε την ορθότητα, με το χρόνο και τις ταχείς μεταβολές στο κόσμο.
Είναι ωστόσο μια μοναδική ευκαιρία για την αποκατάσταση της δικαιοσύνης στον παλαιστινιακό λαό που δεν γνώρισε παρά μόνο τον πόλεμο για σχεδόν έναν αιώνα και που δέχεται να ζήσει σε λιγότερο από το 20% της αρχικής Παλαιστίνης.
1. Jean-Claude Lefort:
http://www.lemonde.fr/idees/chronique/2011/07/14/reconnaissance-de-l-etat-palestinien-lettre-ouverte-a-mme-ashton_1548009_3232.html.12.07.11
http://www.lemonde.fr/idees/chronique/2011/07/14/reconnaissance-de-l-etat-palestinien-lettre-ouverte-a-mme-ashton_1548009_3232.html.12.07.11
2. Obama pour un Etat palestinien dans les frontières de 1967 LeMonde.fr 22.05.11
3. C.E.Chitour: Le rêve des peuples épris de justice: Un Etat palestinien. Lundi 2 mai 2011
4. Dr Zvi Tenney: http://www.terredisrael.com/infos/?p=34379 28 avril 2011
5. Yossi Gal: Le Proche-Orient a besoin d'une paix sincère, Le Monde 27.07.11
7. Daniel Vanhove, http://www.mondialisation.ca/index.php?context=va&aid=24640, le 5 mai 2011.
8. Fadwa Nassar, http://www.ism-france.org/analyses/Reconnaitre-l-Etat-palestinien-pour-faire-quoi--article-15906, le 4 août 2011.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου